Pojęcia skażenia promieniotwórczego oraz napromieniowania są często mylone lub niepoprawnie stosowane zamiennie.
Napromieniowanie jest skutkiem poddania np. człowieka lub żywności działaniu promieniowania jonizującego pochodzącego ze źródeł sztucznych lub naturalnych znajdujących się w otoczeniu. Rozróżniamy napromieniowanie wewnętrzne (gdy źródło promieniowania znajduje się wewnątrz organizmu) oraz zewnętrzne (w przypadku kiedy źródło promieniowania pozostaje na zewnątrz organizmu).
Skażenie to występowanie rozproszonej substancji promieniotwórczej w jakimkolwiek miejscu poza źródłem promieniowania.
skażenia środowiska naturalnego (gleby, powietrza, ziemi, wody, fauny oraz flory);
skażenia środowiska pracy, np. powierzchni podłóg czy przyrządów;
skażenia odzieży;
skażenia osobiste ludzi.
Dodatkowo, skażenia osobiste dzielą się na zewnętrzne oraz wewnętrzne. Zewnętrzne to te, które występują na powierzchni ciała, natomiast skażeniami wewnętrznymi nazywamy skażenia powstałe na skutek dostania się substancji promieniotwórczej do wnętrza organizmu przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy czy uszkodzenia skóry.
Promieniowanie jonizujące to rodzaj promieniowania wywołującego jonizację ośrodka, przez których przechodzi i w którym jest pochłaniane. Jonizacja z kolei jest zjawiskiem polegającym na odrywaniu elektronów od obojętnych elektrycznie atomów, w efekcie czego tworzą się pary jonów- jony dodatnie i elektrony o ładunku ujemnym.
Promieniowanie α jest promieniowaniem korpuskularnym. To strumień cząstek α, czyli jąder atomu He. Ten rodzaj promieniowania wywołuje bardzo silną jonizację bezpośrednią ośrodka i charakteryzuje się słabą przenikliwością. Do jego zatrzymania wystarcza kilka kartek papieru.
Promieniowanie β to promieniowanie korpuskularne powstałe w wyniku emisji elektronów lub pozytonów przez promieniotwórcze jądra atomowe podczas przemiany jądrowej. Charakteryzuje się ono większą przenikliwością niż promieniowanie alfa, ale można je łatwo zatrzymać przy użyciu cienkiej blachy aluminiowej.
Promieniowanie rentgenowskie (X) i gamma (γ) jest promieniowaniem elektromagnetycznym o wysokiej przenikliwości. W zależności od wielkości wartości energii mówi się o miękkim lub twardym promieniowaniu rentgenowskim, a dla jeszcze wyższej energii o promieniowaniu gamma. Do zatrzymania tego rodzaju promieniowania potrzebne są grube materiały, np. płyty ołowiane.
Promieniowaniem neutronowym nazywa się rozpędzone, swobodne elektrony. Jest ono najbardziej przenikliwym promieniowaniem jonizującym, do jego zatrzymania potrzebne są grube warstwy betonu.
Promieniowanie jonizujące jest powszechnie obecne w przyrodzie jako promieniowanie kosmiczne, promieniowanie emitowane przez naturalne radionuklidy występujące w skorupie ziemskiej oraz atmosferze. Istnieją sztuczne metody jego wytwarzania, które są stosowane np. w aparatach rentgenowskich, akceleratorach oraz reaktorach jądrowych.
Promieniowanie jonizujące może uszkadzać żywe komórki, negatywnie oddziałując na organizm. Duża dawka promieniowania jonizującego może wywoływać chorobę popromienną, natomiast małe dawki mogą zwiększyć ryzyko zachorowania na nowotwór. Ryzyko to jest jednak niewielkie, niższe niż związane z wdychaniem dymu tytoniowego lub pyłu azbestowego albo nadmierną ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe.
Stopień przenikania kolejnych rodzajów promieniowania jest istotny dla skutecznej ochrony radiologicznej. O ile promieniowanie α i β ze względu na ich niewielką przenikliwość nie są trudne do wyeliminowania, o tyle znacznie bardziej skomplikowanym zadaniem jest efektywna ochrona przed promieniowaniem γ i n.
Efekty deterministyczne to takie efekty, których zarówno częstość, jak i stopień ciężkości ulegają wzrostowi wraz z dawką promieniowania. Można określić dla nich dawkę progową. Należą do nich np. wszystkie dobrze znane powikłania w radioterapii.
Drzwi do pracowni rentgenowskiej / gabinetu rentgenowskiego powinny być oznakowane tabliczką informacyjną ze znakiem ostrzegawczym przed promieniowaniem jonizującym, której wzór wygląda następująco:
Źródło: http://polscott24.com/wp-content/uploads/2011/12/chmura-radioaktywna-skazenie-radioaktywne.jpg
